Θέμα ασυμβίβαστου εγείρεται για το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), τον εθνικό φορέα για την υποστήριξη και προώθηση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας στην Κύπρο.
Του Φάνη Μακρίδη
fanismakrides@gmail.com
Ο λόγος έχει να κάνει με κονδύλια που καταλήγουν σε εταιρείες συμφερόντων μέλους του Διοικητικού του Συμβουλίου.
Ο κρατικός αυτός φορέας που αντλεί τον προϋπολογισμό του από την κυπριακή Πολιτεία αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά το έτος 2019 έχει χρηματοδοτήσει με το συνολικό ποσό των 2.065,787 ευρώ, τέσσερις εταιρείες του μέλος του Δ.Σ. και Ταμία του, Δρ Παναγιώτη Φιλήμη.
Ο κ. Φιλήμης, μηχανολόγος μηχανικός κι επιχειρηματίας, καλείται να λαμβάνει αποφάσεις ως μέλος του Δ.Σ. του ΙδΕΚ και να διαχειρίζεται οικονομικά ζητήματα του εθνικού αυτού φορέα υπό την ιδιότητα του Ταμία. Την ίδια στιγμή το εν λόγω ίδρυμα στο οποίο συμμετέχει ως διοικητικό στέλεχος, εγκρίνει μεγάλα ποσά σε εταιρείες συμφερόντων του.
Ο ίδιος, μιλώντας στην ιστοσελίδα μας, ξεκαθάρισε ότι δεν συμμετέχει σε καμιά οικονομική διαδικασία χρηματοδότησης επιχειρήσεων. Το ίδιο μας ανέφερε και ο αρμόδιος υφυπουργός, ο κ. Κυριάκος Κόκκινος. Ο τελευταίος που πριν να αναλάβει το υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής είχε διοριστεί πρόεδρος του ΙδΕΚ, ξεκαθάρισε πως μια από τις προτεραιότητές του όταν ανέλαβε επικεφαλής του Δ.Σ. του εν λόγω ιδρύματος ήταν να διασφαλίσει ότι οι διαδικασίες αξιολόγησης για χρηματοδότηση εταιρειών να γίνονται από ξένους εμπειρογνώμονες που δεν θα έχουν καμία επαφή μεταξύ τους, ούτε με τους αιτούντες χορηγία.
Οι τέσσερις εταιρείες
Όπως προκύπτει από την ετήσια έκθεση του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας για το 2019, ανάμεσα στις εταιρείες που άντλησαν κονδύλια είναι η CY.R.I.C, η iResTech Ltd, η Aviolite και η EMBRACE TECH LTD. Όλες έχουν κάτι κοινό. Είναι συμφερόντων του Δρα Παναγιώτη Φιλήμη, ο οποίος παρουσιάζεται ως διευθυντής τους.
Η ετήσια έκθεση του 2019, ΕΔΩ
Μάλιστα, η CY.R.I.C CYPRUS RESEARCH AND INNOVATION CENTER LTD, έχει τα πρωτεία στην χρηματοδότηση, καθώς από τα συνολικά 2.065,787 ευρώ που έλαβαν οι προαναφερθείσες τέσσερις εταιρείες, το πdοσό των 1.765.979 ευρώ έχει καταλήξει σ΄ αυτήν.
Ο Δρ. Παναγιώτης Φιλήμης είναι ο μοναδικός μέτοχος της εν λόγω εταιρείας. Παρουσιάζεται ως διευθυντής σε συνολικά 20 εταιρείες.
Παρουσιάζουμε αναλυτικά τα ποσά με τα οποία χρηματοδοτήθηκαν οι τέσσερις εταιρείες του:
CY.R.I.C – 199,967
CY.R.I.C – 199,699
iResTech Ltd – 199,951
Aviolite – 74,993
EMBRACE TECH LTD – 24,864
CY.R.I.C – 249,850
CY.R.I.C – 159,338
CY.R.I.C – 255,250 (χρηματοδοτούμενο από Ε.Ε.)
CY.R.I.C – 396,375 (χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε., με κυπριακή συμμετοχή)
CY.R.I.C – 50.000
CY.R.I.C – 255,500
ΣΥΝΟΛΟ 2.065,787
Από το 2014 στο Δ.Σ.
Να σημειωθεί ότι ο Δρ. Παναγιώτης Φιλήμης είναι μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας από το 2014, οπότε ο φορέας ονομαζόταν Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ).
Από το 2018 ο κ. Φιλήμης έχει το πόστο του Ταμία.
Στις 3 Απριλίου 2019 οπότε διορίστηκε από το υπουργικό συμβούλιο το νέο του Δ.Σ., ο οργανισμός μετονομάστηκε από Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας σε Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας.
Το 9μελες Δ.Σ. διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Οι πόροι του ταμείου του ΙδΕΚ
Οι πόροι του Ταμείου του ΙδΕΚ, σύμφωνα με το καταστατικό του, προέρχονται από (α) κρατική χορηγία, (β) την Ευρωπαϊκή Ένωση, (γ) πηγές ξένης τεχνικής βοήθειας, (δ) πηγές του ιδιωτικού τομέα συμπεριλαμβανομένων χρηματοδοτήσεων, δωρεών, εισφορών ή άλλων τρόπων παροχής οικονομικής βοήθειας και εσόδων.
Πιο κάτω παρουσιάζουμε αναλυτικά στοιχεία για την ετήσια κρατική χορηγία στον εν λόγω φορέα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας:
2016 – 13,7 εκ.
2017 – 13.9 εκ
2018 – 13.0 εκ.
2019 – 15.0 εκ.
291,5 εκ. ευρώ από το 2014
Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΙδΕΚ κατά τον τρέχοντα Μάρτιο (08/03/2021) τα κονδύλια που εξασφαλίζει η Κύπρος από την Ε.Ε. ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ.
Σημειώνεται μεταξύ άλλων στη σχετική ανακοίνωση: «Εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα από τη συμμετοχή της Κύπρου στο μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων Έρευνας και Καινοτομίας (Ε&Κ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», το οποίο ολοκληρώθηκε επίσημα τον Δεκέμβριο του 2020, με την άντληση χρηματοδότησης από κυπριακούς φορείς να ξεπερνά τα €290 εκατομμύρια. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από την έναρξη του Προγράμματος το 2014 και μέχρι σήμερα, έχουν διατεθεί πανευρωπαϊκά πέραν των €80 δισεκατομμυρίων, με τους κυπριακούς φορείς να αντλούν χρηματοδότηση ύψους €291.5 εκατομμυρίων. Το ποσό αφορά συνολικά 663 έργα, τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα καθώς και καινοτόμες επιχειρήσεις του τόπου. Το ποσοστό επιτυχίας της Κύπρου αγγίζει το 13,43% και είναι αρκετά ψηλότερο από τον αντίστοιχο πανευρωπαϊκό μέσο όρο που ανέρχεται σε 12,09%. Οι δραστηριότητες για τη συμμετοχή της Κύπρου στο Πρόγραμμα βρίσκονται υπό τον συντονισμό του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ)».
Πέραν των 20 εκ. για 85 κυπριακές επιχειρήσεις
Εξάλλου σύμφωνα με τα όσα γνωστοποίησε το ΙδΕΚ τον περασμένο Φεβρουάριο (24/02/2021), 85 κυπριακές κανοτόμες επιχειρήσεις εξασφάλισαν χρηματοδότηση πέραν των €20 εκατομμυρίων μέσα από τα Προγράμματα Επιχειρηματικής Καινοτομίας που προκήρυξε το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, με σκοπό τη δημιουργία και ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών με διεθνή προσανατολισμό. Συγκεκριμένα, κατά τους δύο κύκλους των προσκλήσεων “PRE-SEED”, “SEED” και “INNOVATE”, υποβλήθηκαν συνολικά 573 προτάσεις. Έπειτα από μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική διαδικασία αξιολόγησης, οι 85 από αυτές έλαβαν το πράσινο φως για χρηματοδότηση, εξασφαλίζοντας συνολικά ποσό ύψους €20.7 εκατομμυρίων. Πρόκειται για 25 υφιστάμενες και 60 νεοφυείς επιχειρήσεις, εκ των οποίων το 19% είναι νεοσύστατες και δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο των Προγραμμάτων. Τα Προγράμματα Καινοτομίας αποφέρουν πολλαπλά οφέλη, με άμεσο και θετικό αντίκτυπο στην κυπριακή οικονομία. Συγκεκριμένα, οι χρηματοδοτήσεις συμβάλλουν στη δημιουργία 188 νέων θέσεων εργασίας, εκ των οποίων οι 86 σε υφιστάμενες και οι 102 σε νεοφυείς επιχειρήσεις.
Δηλώσεις υφυπουργού Κυριάκου Κόκκινου
Για το όλο θέμα επικοινωνήσαμε με τον υφυπουργό Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, Κυριάκο Κόκκινο. Ο κ. Κόκκινος λόγω της νυν ιδιότητάς του έχει την ευθύνη για το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, ενώ ήταν πρόεδρος του ιδρύματος από το 2018 μέχρι και το διορισμό του στο υφυπουργείο (01/03/2020).
Αφού πρώτα θέσαμε υπόψιν του το ζήτημα, ότι δηλαδή μέλος του Δ.Σ. του ΙδΕΚ λαμβάνει κονδύλια που διαχειρίζεται το ίδιο το Ίδρυμα και ότι πιθανόν να τίθεται τουλάχιστον θέμα ασυμβίβαστου, του ζητήσαμε σχόλιο.
Αρχικά μας ανέφερε ότι επειδή το κράτος για ευνόητους λόγους διορίζει στο Δ.Σ. του ΙδΕΚ άτομα που μοιραία έχουν σχέση με τον κλάδο και διεκδικούν κονδύλια, υπάρχει κανονισμός για τον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού που λέει ότι «όταν μέλη Δ.Σ. συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με προτάσεις οι οποίες υποβάλλονται δεν μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία και τους σχεδιασμούς της πρότασης, ούτε στις αξιολογήσεις, ούτε και στη λήψη αποφάσεων».
Ο κ. Κόκκινος εξήγησε στη συνέχεια: «Όσον αφορά τώρα τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούνται οι προτάσεις, επειδή έχω υπάρξει και πρόεδρος του Ιδρύματος, όταν υποβληθεί μια πρόταση από ένα consortium συμμετεχόντων, μπορεί να είναι ένα Πανεπιστήμιο, ένα ερευνητικό κέντρο και μια εταιρεία, οι αξιολογητές δεν είναι κανένας από την Κύπρο. Υπάρχει μια βάση δεδομένων που έχει πρόσβαση το ΙδΕΚ, γύρω στους 800 αξιολογητές από όλη την Ευρώπη, που όταν έρθει μια πρόταση μέσα, το ΙδΕΚ την αποστέλλει σε δυο αξιολογητές, οι οποίοι δεν πρέπει να έχουν καμία σχέση με την Κύπρο ή και με τους συμμετέχοντες. Κι αυτό από μια πανευρωπαϊκή βάση, αξιολογητών οι οποίοι πληρώνονται γι΄ αυτή τη δουλειά».
Αναφερόμενος στους αξιολογητές, ο υφυπουργός διευκρίνισε: «Όχι μόνο δεν έχουν σχέση με την Κύπρο, αλλά και μεταξύ τους. Ο ένας μπορεί να είναι από το Ηνωμένο Βασίλειο και ο άλλος από το Βέλγιο. Αξιολογούν ανεξάρτητα ο ένας με τον άλλον. Η βαθμολογία είναι μέχρι το 15. Για να περάσει μια πρόταση, πρέπει η βαθμολογία κατά μέσο όρο να είναι πάνω από 12 από τα 15. Αν βαθμολογήσουν με μέσο όρο το 12, αλλά η απόσταση μεταξύ των δυο είναι πάνω από 2,5 μονάδες, τότε πάει σε τρίτο αξιολογητή η πρόταση. Αφού έρθουν αυτές οι βαθμολογίες το Ίδρυμα δεν παρεμβαίνει να τις αλλοιώσει. Απλώς επικυρώνει. Άρα ο οποιοσδήποτε συμμετέχων είτε είναι μέσα στο συμβούλιο είτε όχι, δεν έχει καμία εμπλοκή για να κάνει leverage τις βαθμολογίες. Αν κάποιος αποκλειστεί και θεωρεί ότι η βαθμολογία του είναι χαμηλή, δικαιούται να κάνει έφεση. Αλλά και πάλι το Δ.Σ. του ΙδΕΚ δεν κάνει αξιόλογηση αν η έφεση στέκει ή όχι».
Υποβάλαμε στον κ. Κόκκινο ότι στο καταστατικό ίδρυσης του ΙδΕΚ δεν είδαμε τέτοιες πρόνοιες. Μας απάντησε ότι «αυτός ο κανονισμός μπήκε όταν ήμουν εγώ πρόεδρος για το λόγο που μου έχετε αναφέρει».
Ο κ. Κόκκινος πρόσθεσε ότι πριν να αναλάβει την προεδρία του Δ.Σ. του ΙδΕΚ (ήταν επικεφαλής για μια διετία, από το 2018 μέχρι την 01/03/2020) οι αξιολογήσεις γίνονταν από Κύπριους κι Ελλαδίτες και αναγνώρισε ότι πράγματι δεν διασφαλιζόταν η αντικειμενικότητα σε ό,τι αφορά τις αξιολογήσεις. Μας είπε ότι με την ανάληψη της προεδρίας του ΙδΕΚ το 2018 φρόντισε με τον προαναφερθέντα κανονισμό να μην είναι διατρητή η διαδικασία.
Μετά από ερώτησή μας αν μέλος του Δ.Σ. έχει προβάδισμα όταν υποβάλλει πρόταση, λόγω καλύτερης γνώσης των διαδικασιών, απάντησε αρνητικά.
Τι μας είπε ο κ. Φιλήμης
Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε με τον ίδιο τον κ. Παναγιώτη Φιλήμη, ζητήσαμε το σχόλιό του, εξηγώντας του ότι μένουν σκιές για τον ρόλο του λόγω της διπλής του ιδιότητας.
Αρχικά του αναφέραμε ότι σύμφωνα με την έρευνά μας εντοπίσαμε πως εταιρείες συμφερόντων του έλαβαν πέραν των 2 εκατομμυρίων ευρώ. Σε σχετικό μας ερώτημα, μας είπε πως δεν είναι σε θέση να θυμάται το ακριβές ποσό.
Μας ανέφερε ότι «το Υπουργικό Συμβούλιο είχε αποφασίσει να διορίσει τεχνοκράτες ή προσωπικότητες ειδικούς στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης». Σε άλλο σημείο της συζήτησής μας, επανέλαβε: «Πριν από πέντε χρόνια η κυβέρνηση αποφάσισε να διορίσει άτομα από τον ιδιωτικό τομέα, που αντιλαμβάνονται το αντικείμενο».
Όταν του επισημάναμε ότι σύμφωνα με την έρευνά μας τέσσερις εταιρείες συμφερόντων του έλαβαν πάνω από 2 εκ ευρώ εντός του 2019, ήταν κάθετος: «Μπήκαν ασφαλιστικές δικλείδες και πολύ λεπτομερείς διαδικασίες όσον αφορά τη σύγκρουση συμφερόντων. Οι κανονισμοί δεν επιτρέπουν σε κανένα μέλος του Δ.Σ. προσωπικά να συμμετάσχει ως άτομο στη διαδικασία διεκδίκησης κονδυλίων. Δεύτερον δεν εμπλέκεται κανένα μέλος του Δ.Σ. σε διαδικασία αξιολόγησης των προτάσεων».
Εν συνεχεία, κι αναφερόμενος στο άτομό του, επανέλαβε: «Δεν υπάρχει καμία συμμετοχή ή εμπλοκή όσον αφορά είτε την επιλογή είτε την αξιολόγηση ή οτιδήποτε αφορά τα κονδύλια αυτά».
Έκανε λόγο για «αυστηρές διαδικασίες που δεν επιτρέπουν την εμπλοκή μέλους του Δ.Σ.».
Υποβάλαμε ότι το καταστατικό του ΙδΕΚ αναφέρει ότι το διοικητικό του συμβούλιο αξιολογεί και αποφασίζει για τα κονδύλια. Το αρνήθηκε κι επέμεινε: «Όχι, υπάρχουν πάρα πολύ αυστηρές εσωτερικές διαδικασίες. Δεν επιτρέπει στα μέλη του Δ.Σ. να έχουν εμπλοκή. Υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες».
Τέλος, τον ρωτήσαμε τι κονδύλια διαχειρίζεστε ως Ταμίας του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος: «Σαν ταμίας οι αρμοδιότητές μου αφορούν μόνο το Ταμείο Προνοίας (σ.σ. των εργαζομένων στο ΙδΕΚ) και το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών. Βασικά, ο πρόεδρος και ο γραμματέας έχουν ανάμειξη για το θέμα των κονδυλίων».
